Het Mulier Instituut verzorgt de Monitoring en Evaluatie van de tweede ronde van het MDT-project Wereldmeiden. Een ronde die vanwege corona een aantal extra uitdagingen kende. In deze tussenevaluatie beschrijven de onderzoekers van het Mulier Instituut het verloop van de eerste helft van deze projecten en doen zij enkele aanbevelingen voor het vervolg.
INLEIDING
Het project Wereldmeiden is onderdeel van het ZonMw Actieprogramma Maatschappelijke Diensttijd en betreft een proeftuin, opgezet door Huis voor Beweging. Wereldmeiden wordt uitgevoerd in de provincie Overijssel in de gemeenten Almelo, Deventer, Enschede, Hardenberg, Rijssen en Zwolle. Het doel van het project is dat jonge meiden (14-28 jaar) voor hun maatschappelijke diensttijd (MDT-ers) jonge vluchtelingvrouwen (deelnemers) in de leeftijd 14 tot 28 jaar begeleiden naar sport- en beweegaanbod. Tien weken lang organiseren buurtsportcoaches een zogenoemde sportcarrousel in samenwerking met verschillende sportaanbieders. Dit aanbod vindt soms plaats bij de sportaanbieder, of de sportaanbieder geeft een clinic op de vaste locatie waar de sportcarrousel plaatsvindt. Door de samenwerking met verschillende sportaanbieders maken de deelneemsters kennis met verschillende sporten. Door de regelgeving omtrent COVID-19 hebben de MDT-ers zelf ook sportactiviteiten georganiseerd, aangezien de sportaanbieders dit niet meer mochten doen. Na de deelname aan de sportcarrousel is het aan de deelneemsters om een sport te kiezen die zij leuk vinden en gaan ze met een MDT-er tien weken lang bij de desbetreffende sportaanbieder sporten. Zo leren ze de sport beter kennen en maken ze kennis met de sportschool of sportvereniging. Gedurende die 20 weken kunnen de deelneemsters tevens hun sociale netwerk vergroten, hun Nederlandse taal verbeteren en het plezier en de gezondheidswaarde van sport en spel ervaren. Daarnaast komen zowel de deelneemsters als de MDT-ers door deelname aan het project in contact met verschillende culturen. De deelneemsters worden geworven via de ISK (Internationale Schakel Klas). MDT-ers kunnen zichzelf opgeven voor het Wereldmeiden MDT-traject of doen het als onderdeel van een stage binnen hun opleiding.
Wereldmeiden is gestart in het voorjaar van 2019 en loopt af aan het begin van 2021. Het verloop van de eerste periode en groepen, van de start tot juni 2020, is reeds geëvalueerd door Kennispraktijk. In het voorjaar van 2020, voor de lockdown in maart, zijn twee projecten gestart met de tweede ronde en in het najaar van 2020 de andere drie projecten. Op het moment van schrijven lopen deze nog. Vanwege COVID-19 is in Hardenberg geen tweede ronde gestart. In deze factsheet beschrijven we aan de hand van de voorlopig verzamelde resultaten het verloop van de in de tweede ronde gestarte projecten en doen we enkele aanbevelingen om met de ervaren uitdagingen om te gaan.
Methode
Dataverzameling heeft plaatsgevonden in de periode september 2020 tot december 2020; een periode waarin de coronamaatregelen na een eerdere versoepeling van de regels gaandeweg weer werden aangescherpt. De aanscherping van de maatregelen heeft impact gehad op de mogelijkheden van de dataverzameling, waardoor we van het oorspronkelijke plan zijn afgeweken. In afstemming met Huis voor Beweging en betrokken professionals hebben we op verschillende (digitale) manieren data verzameld onder deelnemers, MDT-ers en betrokken professionals (zie tabel 1). De (groeps)interviews zijn opgenomen met een spraakrecorder en uitgewerkt in een uitgebreide samenvatting. De informatie uit schriftelijke documenten is eveneens samengevat.
Tabel 1. Dataverzameling Wereldmeiden naar groep
| Type data | Opgehaald door | |
| Deelneemsters | · Schriftelijke vragenlijst aanvang project (n=39)
· Schriftelijk antwoord op open vragen (n=9) · Reflectiebijeenkomst |
· Huis voor Beweging
· ISK-docenten en sporttrainer · Huis voor Beweging |
| MDT-ers | · Reflectiebijeenkomst (n=5)
· Logboek van één van de MDT-ers · Dashboard ZonMw |
· Huis voor Beweging
· Mulier Instituut · Online beschikbaar |
| Betrokken professionals | · Interviews met professionals vanuit de sport (n=3)
· E-mail correspondentie met ISK-docenten (n=2) |
· Mulier Instituut
· Mulier Instituut |
ERVARINGEN VAN MDT-ERS
In totaal nemen er 49 MDT-ers deel aan Wereldmeiden (spreiding tussen de vijf locaties tussen de 3-21 MDT-ers). Ruim 70% van de deelnemende MDT-ers volgt een mbo-opleiding niveau 2-4 en is via hun opleiding in contact gekomen met het MDT-traject. De meeste MDT-ers zijn het traject ingegaan omdat ze iets voor een ander willen betekenen (±70%). Een van de MDT-ers beschrijft dat ze graag met dit project mee wilde doen omdat ze het leuk en gezellig vindt om met een groepje meiden te sporten. “Je maakt nieuwe contacten en leert nieuwe culturen kennen.”
Afspraken
MDT-ers benoemen dat het belangrijk is om aan begin van het traject duidelijk af te stemmen wat afspraken en verwachtingen zijn over aanwezigheid en afmelden. Zoals de verwachting dat MDT-ers ook in de vakanties aanwezig zijn. Dit gaat onduidelijkheden en conflict tegen: “Dat wisten we niet, we dachten dat we dan gewoon vrij konden nemen. Maar als je dat gewoon tegen ons had gezegd van ‘Hey eigenlijk zou ik liever willen dat jullie wel gewoon gaan’, dan was ik ten minste wel gewoon gegaan.” Doordat hier onduidelijkheden over ontstonden, is het bespreken van deze verwachtingen nu opgenomen in de informatiebijeenkomst voor MDT-ers voor de start van het traject en in online beschikbare informatiedocumenten.
Samenwerking en communicatie
Tijdens de eerste warming-up bijeenkomst zijn kennismakingspelen belangrijk om elkaars namen te leren en te delen wat iedereen wil leren of bereiken met Wereldmeiden. Wat door MDT-ers als prettig wordt ervaren is de WhatsApp groep die spoedig in het leven is geroepen, zodat er een laagdrempelige manier is om met elkaar contact op te nemen. Waar de MDT-ers tevens erg positief over zijn, is de gezamenlijke evaluatie aan het eind van elke activiteit die door twee groepen MDT-ers zelf werd geïnitieerd, waarbij er ook gewoon even gezellig wordt gekletst. MDT-ers geven aan dat het tijdens dit evaluatiemoment belangrijk is om te bespreken wat voor activiteit er voor de volgende week op het programma staat zodat de deelneemsters weten waar ze heen moeten en wat voor kleding ze aan moeten doen. In de WhatsApp groep kan deze informatie een paar dagen voor de activiteit nog worden herhaald. MDT-ers en deelneemsters kunnen ook zelf activiteiten bedenken. Als een activiteit (bijvoorbeeld dans) niet in het bestaande programma zit, kunnen MDT-ers dat ook zelf organiseren.
MDT-ers zien dat deelneemsters het naar hun zin hebben tijdens de activiteiten. “Ik vond het vooral mooi om te zien dat iedereen goed met elkaar samenwerkt tijdens het uitvoeren van de activiteit en dat we samen een leuke tijd hebben gehad.” Het enthousiasme van de deelneemsters werkt aanstekelijk voor de MDT-ers: “Ik was zelfs zo enthousiast dat ik meedeed met het sporten.”
Geleerde lessen
De belangrijkste les die de MDT-ers hebben geleerd is volgens henzelf dat ze iets strenger moeten zijn tegen de deelneemsters. Zij zijn bijvoorbeeld van mening dat sommige deelneemsters niet zo goed opletten tijdens de uitleg. Het kan dan helpen om hen er actiever bij te betrekken en hier ook strikter in te zijn. Dit komt de betrokkenheid van de deelneemsters ten goede en zo worden de activiteiten nog leuker. Hierbij wordt ook aangegeven dat meer structuur kan helpen.
ERVARINGEN VAN DEELNEEMSTERS
In totaal nemen er 54 meiden deel aan Wereldmeiden (spreiding tussen de vijf locaties tussen de 7-17 deelneemsters). De leeftijd van de deelneemsters (n=39) ligt tussen de 11 en 27 jaar (gemiddeld 15 jaar) en ze zijn gemiddeld 20 maanden in Nederland. Ongeveer 2/3 van de deelneemsters neemt (buiten Wereldmeiden om) deel aan sport- of beweegactiviteiten, waarbij voornamelijk voetbal (in welk verband onbekend) en schoolsport veel wordt beoefenend. Voordat ze naar Nederland kwamen nam ongeveer de helft van de meiden deel aan sport- of beweegactiviteiten. De drie belangrijkste redenen om deel te nemen aan Wereldmeiden is om nieuwe sporten te leren of zichzelf te verbeteren in bepaalde sporten, om nieuwe contacten/vriendinnen op te doen en om de Nederlandse taal beter te leren. Voor de deelneemsters is daarom het contact met elkaar, met de MDT-ers en de sportinstructeurs erg belangrijk. Tijdens de Corona-lockdown werd geprobeerd om het contact wel te onderhouden door middel van online sessies. Maar mede omdat het onderlinge contact nog erg fragiel was en dit een grote verandering was, bleef de deelname aan de online lessen zeer beperkt. Na de lockdown is Wereldmeiden weer opgepakt en is de goede relatie verder ontwikkeld.
De deelneemsters geven aan dat ze het project heel leuk vinden en ze zijn blij dat ze meedoen:
‘Ik vond het leuk, maar ook omdat het met verschillende culturen is en niet alleen familie.’
‘Fijn om contact te krijgen met Nederlandse meiden, het helpt mij met oefenen van Nederlands.’
‘Leuk om verschillende sporten te zien en elke week dezelfde meiden.’
Gezelligheid staat hoog in het vaandel en het gevoel heerst dat ze het samen doen. De meiden kunnen leuk samen sporten en ook praten over onder meer hun land van herkomst en andere zaken die hen bezighouden. Er wordt ook benoemd dat er goede leraren zijn, dat ze zich goed voelen nadat ze hebben gesport en dat het jammer is dat het maar een uurtje duurt.
Er worden ook een paar mindere punten benoemd. Zo geeft een van de meiden aan dat ze het niet leuk vindt dat ze er moe van wordt en zegt een andere deelneemster dat het ver is van haar huis en ze laat naar huis gaan. Een van de deelneemsters zegt zelfs dat ze het helemaal niet leuk vindt omdat ze niet van sporten houdt. Twee deelneemsters ervaren ook wel eens weerstand, zo zegt een van hen ‘Anderen worden boos als ik zeg wat voor sport we volgende week kunnen doen’, als er voor de invulling van de volgende les om input van de meiden wordt gevraagd.
ERVARINGEN VAN DE BETROKKEN PROFESSIONALS
Binnen het project Wereldmeiden zijn verschillende professionals betrokken, zoals de projectleider van Wereldmeiden vanuit Huis voor Beweging, een provinciale coördinator, coördinatoren op gemeentelijk niveau, trainers, docenten van het ISK en docenten vanuit de opleidingen van de MDT-ers. Een aantal van deze professionals heeft door interviews en online bevraging via de mail (zie tabel 1) hun ervaringen met het project gedeeld.
Algehele waardering
De bevraagde professionals komen over als betrokken, enthousiast en gemotiveerd om het project Wereldmeiden te laten slagen. Over het verloop van het project zijn zij over het algemeen erg positief. Een belangrijke reden voor deze houding en de positieve kijk op het project is dat zij zien dat het project van grote meerwaarde is en veel betekent voor de deelneemsters.
‘Wat me opvalt is dat ze heel respectvol zijn, heel dankbaar. […] Deze meiden zeggen echt van oh, dat je dit voor ons wil doen. […] Daar doe je het voor.’ (Trainer)
Mannelijke MDT-ers en trainers
Het oorspronkelijke idee van Wereldmeiden is dat naast de deelneemsters ook alle betrokken MDT-ers meiden zijn. In de praktijk komt het voor dat binnen het project ook enkele mannelijke MDT-ers een rol hebben, die per groep kan verschillen. In overleg met de ISK-docenten is in een gemeente besloten de jongens een taak achter de schermen te geven:
‘De jongens krijgen eigenlijk een soort opdracht van de meiden. […] Backoffice noemen we het nu. […] Het ISK heeft echt teruggegeven van ze hebben echt behoefte met het contact met de meiden en het kletsen met de meiden is echt laagdrempeliger en leuker. Dat hebben we ook teruggekoppeld naar de klas en wat mij toen opviel is dat ze zoiets hadden, van oké dat accepteren we.’ (Gemeente coördinator)
In een andere groep zijn wel jongens direct betrokken bij de activiteiten en blijven zij zelfs samen met de wereld- en MDT-ers kletsen na afloop van de les.
Verschillende typen MDT-ers
Het werven van MDT-ers is moeilijk gebleken. Daarom is samenwerking gezocht met (sport)opleidingen binnen het mbo. Het grootste gedeelte van de MDT-ers is dan ook betrokken bij Wereldmeiden vanuit een (verplichte) stage binnen hun opleiding. Een win-win situatie, volgens de provinciaal coördinator aangezien veel stageopdrachten waren weggevallen door de coronamaatregelen. Wel zijn er bedenkingen over de motivatie van deze groep MDT-ers:
‘Toen op een gegeven moment werd geopperd dat het traject erna, het daadwerkelijk begeleiden van de meiden naar de vereniging, in de eigen tijd is, kwam er weerstand. Terwijl dat is eigenlijk de MDT-tijd.’ (Gemeente coördinator)
De trainer die MDT-ers vanuit een maatschappelijke opleiding in zijn groep heeft, merkte op dat deze meiden veel gevoel hebben voor het omgaan met de wereldmeiden en daardoor een vertrouwde en veilige sfeer binnen de groep weten te creëren. De wereldmeiden kruipen daardoor uit hun schulp. Zowel met betrekking tot het sporten als het Nederlands praten.
‘Ze worden opener. In de eerste ontmoeting was het heel erg de kat uit de boom kijken. Bijna niet durven praten en een beetje angstig zijn. Na drie/vier keer is dat over. Ze zoeken contact, doen fanatiek mee. Sommige gaan na die tijd in een cirkel zitten, verhalen vertellen. Sommige vertellen echt levensverhalen. […] Je hoort hele persoonlijke verhalen langskomen.’ (Trainer)
Voor het werven van vrijwillige MDT-ers is het nodig een sterk lokaal netwerk te hebben, waarin relevante partijen zoals sportverenigingen, vrijwilligerscentrales en jongerenwerk vertegenwoordigd zijn. Om dit netwerk op te bouwen en te onderhouden moet rekening worden gehouden met een investering van tijd en energie.
De aandacht voor MDT-ers binnen het project
Een punt van kritiek is dat binnen het project veel meer aandacht is voor de deelneemsters dan voor de MDT-ers. Terwijl Wereldmeiden een project in principe een MDT-traject betreft. Ook de communicatie met en scholing voor de MDT-ers is een punt van aandacht. Deze sluit niet altijd aan bij de belevingswereld en interesse van mbo-scholieren. Zij hebben behoefte aan minder theorie en meer praktijkvoorbeelden.
Het opstarten van groepen
De professionals geven verschillende aandachtspunten met betrekking tot het opstarten van groepen. De deelneemsters hebben bijvoorbeeld lang moeten wachten tot ze konden starten met de beweegactiviteiten omdat het werven van MDT-ers langer duurde. Betere communicatie over de start van de activiteiten tijdens het werven van wereldmeiden is nodig:
“Mijn ervaringen zijn dat de meiden wel enthousiast te krijgen zijn om te gaan beginnen aan het project Wereldmeiden, maar hoe langer het duurt […] hoe minder enthousiast ze zijn. Ze vinden het te lang duren tussen het werven en het beginnen met sporten. Ze kwamen iedere keer naar mij toe met de vraag wanneer we kunnen beginnen en ik moest ze vaak teleurstellen dat ik het nog niet wist.” (ISK-docent)
Waar de professionals verder tegenaan lopen, is dat vanuit Huis voor Bewegen de behoefte is om de groepen zo snel mogelijk op te straten. Dit heeft te maken met het voldoen aan het subsidieprogramma en de termijn waarbinnen resultaten moeten worden behaald. Wat in de praktijk niet altijd kan:
“De projectleider heeft als doel om de projecten te starten. […] Lokaal is het nog weleens van we hebben nog niet genoeg MDT-ers of niet genoeg deelnemers. Daar zit een spanning tussen.” (Provinciale coördinator)
AANBEVELINGEN
Op basis van de ervaringen die we hebben opgehaald bij de deelneemsters, MDT-ers en betrokken professionals, kunnen er verschillende lessen worden geleerd. Een aantal is al toegepast in de lopende projecten, een aantal kan nog worden aangescherpt. Hieronder hebben we enkele algemene aanbevelingen voor Wereldmeiden geformuleerd om de projecten goed te laten verlopen. Deze aanbevelingen zijn voortgevloeid uit zowel succes- als verbeterpunten van het project Wereldmeiden:
- Spreek vanaf de start van het project de doelen, verwachtingen, rollen en taken uit met alle betrokken partijen en kom hier regelmatig op terug zodat iedereen op dezelfde lijn zit;
- Stel een systeem in zodat MDT-ers die later instromen ook op de hoogte worden gebracht van deze afspraken;
- Overleg met het ISK en de deelneemsters zelf wat wenselijk is in de opzet en uitvoering van Wereldmeiden;
- Ontwikkel beleid/richtlijnen met betrekking tot het inzetten van mannelijke MDT-ers en trainers, waarin staat dat de inzet van mannelijke begeleiders met de betrokken partijen en deelneemsters moet worden besproken;
- Schenk in de begeleiding van de MDT-ers aandacht aan hun didactische vaardigheden en hoe deze te verbeteren om de kwaliteit van de activiteiten te verhogen zodat zij meer structuur kunnen geven aan de activiteiten;
- Zorg voor laagdrempelige communicatie met de deelneemsters en MDT-ers, bijvoorbeeld d.m.v. een WhatsApp groep. Ook een evaluatiegesprek aan het eind van de activiteit met ruimte voor gezellig kletsen wordt erg gewaardeerd;
- Plan voldoende tijd voor het werven van MDT-ers. Het te snel werven van deelneemsters kan tot telleurstelling leiden omdat ze moeten wachten totdat ze kunnen starten;
Een aandachtspunt is dat tot dusver voornamelijk tienermeiden zowel in de deelneemster- als in de MDT-ers groep zijn geworven. Het MDT-traject en het project Wereldmeiden hebben als doelgroep 14 tot 28 jaar. Het werven van vrouwen boven de twintig vraagt om een andere strategie, bijvoorbeeld meer samenwerking met sportverenigingen of buurtcentra in plaats van scholen. Daarom wordt lokale projectgroepen aangeraden een keuze te maken voor een specifiekere leeftijdsgroep, zodat passende samenwerkingspartners kunnen worden gezocht. Tevens zorgt de focus op een specifiekere leeftijdsgroep ervoor dat de leeftijd van deelneemsters en MDT-ers dichter bij elkaar ligt, wat de relatie kan versterken.
Kortom, de ervaringen van de betrokken deelneemsters, MDT-ers en professionals met het project Wereldmeiden zijn grotendeels positief. Bovenstaande aandachtspunten en aanbevelingen kunnen bijdragen het programma naar een hoger niveau te tillen door onder andere nog meer aan te sluiten bij de behoeften van betrokken partijen en het door ontwikkelen van Wereldmeiden in het algemeen.
Vicky Dellas, Manou Anselma en Agnes Elling, Mulier Instituut